Cmentarz parafialno-komunalny przy ul​. Cmentarnej  Kędzierzyn-Koźle

Cmentarz przy ul. Cmentarnej to jedno z najstarszych i najważniejszych miejsc pamięci w Kędzierzynie-Koźlu. Od dekad zapewnia godne miejsce spoczynku dla mieszkańców miasta i okolic, będąc jednocześnie żywą kroniką lokalnej historii.

Historia i rozwój

Założony w pierwszej połowie 1941 roku z inicjatywy ówczesnych władz kościelnych, cmentarz powstał jako odpowiedź na rosnące potrzeby rozwijającego się miasta — ośrodka przemysłowego i kolejowego. Lokalizacja przy ul. Cmentarnej została wybrana ze względu na spokojne otoczenie i dostępność terenów pod rozbudowę.
Do 1994 roku funkcjonował jako typowy cmentarz parafialny, administrowany przez lokalną parafię. Przekazane zarządzanie cmentarzem Gminie Kędzierzyn-Koźle zapoczątkowało nowy etap w jego rozwoju od typowego cmentarza parafialnego po rozbudowaną nekropolię dobrze utrzymaną infrastrukturą zarządzaną przez Gminę. 

Struktura i infrastruktura

Cmentarz jest całkowicie ogrodzony i podzielony na dwie części — starą i nową — obie dostępne dla odwiedzających. Rocznie odbywa się tu około 120 pochówków.

Dostępne formy pochówku:
  • Miejsca ziemne
  • Grobowce
  • Kolumbarium z niszami urnowymi
Udogodnienia:
  • Aleja główna i skomunikowane z nią utwardzone alejki boczne
  • Kaplica pogrzebowa
  • Miejsca parkingowe
  • Oświetlenie, ławki, dostępność dla osób z niepełnosprawnościami

Charakter parkowy i ekologia

Miejsce pamięci pokoleń

Cmentarz zachował swój pierwotny charakter — z dużą ilością zieleni Wiele nagrobków to dzieła sztuki kamieniarskiej, z inskrypcjami mówiącymi o wartościach i emocjach minionych epok.

Spoczywają tu przedstawiciele różnych środowisk:
  • Uczestnicy II wojny światowej – zarówno żołnierze, jak i cywile, których losy zostały naznaczone przez konflikt.
  • Osoby przesiedlone i repatrianci – świadectwo powojennych migracji i odbudowy życia w nowej rzeczywistości
  • Zasłużeni mieszkańcy miasta – osoby, które odegrały istotną rolę w rozwoju lokalnych instytucji, kultury i edukacji - nauczyciele, lekarze, kolejarze, artyści, działacze społeczni
Od lat na cmentarzu obecna i aktywna jest społeczność romska, która pielęgnuje tradycje związane z pochówkiem:
  • Bogato zdobione nagrobki z fotografiami i inskrypcjami w języku romskim
  • Kolorowe dekoracje i kwiaty
  • Długie czuwania przy grobach, szczególnie w dni pamięci

Zarządzanie i usługi

Cmentarzem zarządza Miejski Zakład Cmentarny w Kędzierzynie-Koźlu, który odpowiada za:
  • Utrzymanie infrastruktury i zieleni
  • Rezerwację miejsc i opiekę nad grobami
  • Współpracę z lokalnymi zakładami pogrzebowymi
  • Wyszukiwarkę grobów online oraz info-kiosk zlokalizowany przy domu przedpogrzebowym

Cmentarz jako przestrzeń kultury

Cmentarz przy ul. Cmentarnej to także miejsce, gdzie odbywają się coroczne uroczystości:
  • W okresie Wszystkich Świętych i Zaduszek cmentarz rozświetla się tysiącami zniczy. Wokół drewnianego krzyża, usytuowanego pomiędzy kwaterą 16 i 17 gromadzą się mieszkańcy, by uczcić pamięć bliskich. W tym czasie miejsce nabiera szczególnego uroku — tajemniczego, pełnego zadumy i światła
  • Rocznice patriotyczne – lokalne organizacje i szkoły składają hołd bohaterom przeszłości
  • Spotkania genealogiczne – mieszkańcy odwiedzają groby przodków, odkrywając rodzinne korzenie

Powódź 1997 roku – dramatyczny rozdział historii

W lipcu 1997 roku, podczas tzw. „powodzi tysiąclecia”, cmentarz przy ul. Cmentarnej znalazł się w strefie zalania. Wody Odry przekroczyły wały przeciwpowodziowe, zalewając znaczną część Koźla, w tym teren nekropolii.

Skutki powodzi:
  • Zalanie grobów: Woda wdarła się na teren nekropolii, powodując zalanie całego terenu cmentarza i zniszczenia infrastruktury cmentarnej. Usytuowanie cmentarza spowodowało, że w niektórych miejscach stan wody wyniósł 3 m
  • Uszkodzenia nagrobków: Wiele pomników zostało przesuniętych, a niektóre z nich uległy trwałym uszkodzeniom
  • Problemy z identyfikacją: W wyniku zalania części tabliczek i oznaczeń, pojawiły się trudności w identyfikacji niektórych miejsc pochówku
  • Zagrożenie sanitarne: Władze lokalne musiały podjąć działania zabezpieczające, by zapobiec skażeniu wód gruntowych i rozprzestrzenianiu się chorób

Cmentarz stał się symbolicznym miejscem pamięci nie tylko zmarłych, ale także siły żywiołu, który dotknął żywych. Do dziś wydarzenia z 1997 roku pozostają w pamięci mieszkańców jako jedno z najtragiczniejszych doświadczeń w historii regionu.